Abrewiacja
skracenie wyrazu lub grupy wyrazów w tekście, np. itp., np., itd.
Abrewiatura
system skracania wyrazów stosowany w piśmie. Wykorzystywany jest, aby zaoszczędzić miejsce w projekcie lub dokumencie.
Adjustacja
opracowanie materiałów tekstowych w projekcie podczas przygotowania do druku.
Adjustacja redakcyjna
opracowanie treści pod względem merytorycznym i stylistycznym.
Adjustacja techniczna
zestaw uwag, wskazówek i oznaczeń technicznych wykorzystywanych podczas składania, łamania tekstu i przygotowania do druku.
Afisz
produkt poligraficzny zazwyczaj drukowany jednostronnie w większym formacie. Może być to ogłoszenie, plakat, zawiadomienie lub forma reklamy zarówno wewnętrznej jak i zewnętrznej.
Akapit
wcięcie w teksie na początku nowego ustępu; grupa wierszy rozpoczynająca się wierszem akapitowym a zakończona wierszem końcowym.
Akcent
patrz: znaki adiustacyjne.
Akcydens
druk okolicznościowy, np. wizytówka, afisz, zaproszenie, papier firmowy, itp. Produkt poligraficzny zazwyczaj powielany w większych ilościach celem dalszej obróbki (np. papier firmowy) lub dystrybucji w celach reklamowych (np. wizytówka).
Album odbitek kliszowych
zbiór stron z umieszczonymi odbitkami klisz służący do ich późniejszej identyfikacji.
Anons
inaczej: ogłoszenie, reklama. Krótka informacja reklamowa tworzona zazwyczaj w celu sprzedaży danego towaru lub usługi.
Antykwa
krój pisma inspirowany starorzymskimi napisami o pionowo zestawionych, zaokrąglonych i zróżnicowanych pod względem grubości liniach rysunku. Mediewalowa - zwana również renesansową - nazwa grupy pism dwuelementowych o niewielkiej różnicy między cienkimi i grubymi kreskami liter.
Apla
obszar powierzchni zadrukowany przez pełne pokrycie farbą (bez półtonów); blacha cynkowa o gładkiej powierzchni, służąca jako forma w technice druku wypukłego.
Apostrof
znak piśmienniczy w postaci górnego przecinka, oznaczający zanikłą samogłoskę (np. l'ange, zamiast le ange) lub oddzielający końcówkę w wyrazach obcych (np. Verne'a, savoir vivre'u).
Arkusz autorski
jednostka miary pracy autorskiej. Wyrażana jest przez 40 000 znaków lub 3000 cm2 ilustracji, lub 700 wierszy poezji. Maszynopis pracy autorskiej powinien być wykonany na papierze formatu A4, jednostronnie i zawierać 30 wierszy na stronie. W każdym wierszu powinno znajdować się 60 znaków, w tym znaki interpunkcyjne oraz białe (spacje). 22 strony takiego maszynopisu tworzą arkusz autorski. Do arkusza autorskiego nie zalicza się tytułów i żywej paginy.
Arkusz drukarski
jednostka miary produkcji drukarskiej. Obejmuje ona liczbę kolumn mieszczących się na arkuszu papieru AB2 zadrukowanym dwustronnie, lub liczbę kolumn mieszczących się na arkuszu papieru AB1 zadrukowanym jednostronnie.
Arkusz wydawniczy
jednostka miary obliczania objętości materiału w publikacji. Dotyczy całego materiału - zarówno dostarczonego przez autora jak i przez wydawcę. Arkusz wydawniczy zawiera 40 000 znaków lub 3000 cm2 grafik lub 700 wierszy poezji.
Asymetryczny układ
patrz: układ graficzny.
Autoryzacja
zatwierdzenie tekstu napisanego na podstawie wypowiedzi ustnej przez prelegenta lub mówcę tekstu; zatwierdzenie przez autora tekstu adaptacji lub pracy, która uległa większej przeróbce redakcyjnej; zatwierdzenie przekładu na język obcy przez autora tekstu.
Bękart
potocznie: niepełny wiersz końcowy akapitu umieszczony na początku kolumny lub łamu w kolumnie wielołamowej.
Bibliografia
uporządkowany według określonych kryteriów spis publikacji pisanych; nauka o zasadach tworzenia opisów bibliograficznych oraz zajmująca się praktycznym i teoretycznym badaniem tekstów pisanych.
Bibliologia
nauka humanistyczna zajmująca się badaniem książki pod każdym aspektem.
Bigowanie
działanie introligatorskie polegające na przygotowaniu miejsc zagięcia papieru, kartonu lub tektury przez wytłoczenie linii. Ułatwia to dalsze zginanie materiału podczas dalej obróbki.
Blokowy układ
kompozycja typograficzna, w której pewne partie treści (szczególnie w akcydensach) tworzą kształty prostokątów.
Błąd zecerski
zniekształcenie wyrazu lub treści będące skutkiem zamiany pozycji lub opuszczenia liter, wierszy lub ustępów. Usterki wynikłe z nieprzestrzegania zasad technologicznych i wskazówek adiustacji.
Boczek
część tabeli (boczna lub wewnętrzna) wydzielona w celu objaśnienia treści rubryk poziomych.
Borgis (burgos)
rozmiar pisma wielkości 9 punktów.
Broszura
zazwyczaj książka lub katalog o objętości do 64 stronic, zszywany zeszytowo wraz z okładką przez grzbiet; w drukarstwie: książka w okładce miękkiej (kartonowej).
Brewier
rozmiar pisma wielkości 11 punktów.
Brylant
rozmiar pisma wielkości 3 punktów.
Cal
jedna z podstawowych jednostek miary w krajach anglojęzycznych, 1 cal = 2,54 cm; w piśmie: znak graficzny w kształcie dwóch skośnych górnych kresek o ściętym poziomo dolnym zakończeniu.
Chemigrafia
sposób produkcji klisz do techniki druku wypukłego z rysunków lub fotografii sposobem fotochemicznym i mechanicznym; zakład produkcyjny, w którym wykonuje się klisze.
Chorągiewkowy układ
układ typograficzny, który charakteryzuje się jednym bokiem tworzącym linię prostą w układzie pionowym, a drugim o linii nieregularnej.
Chromolitografia
litografia wielobarwna.
CMYK
podstawowy profil kolorystyczny wykorzystywany w poligrafii. Model ten polega na łączeniu czterech podstawowych kolorów: Cyan (jasnoniebieski), Magenta (purpurowy), Yellow (żółty), blacK (czarny). W wyniku ich mieszania można otrzymać teoretycznie każdą inną barwę.
Copyright (by...)
formuła wykorzystywana do określania właściciela praw autorskich.
Cycero
jednostka miary typograficznej równa 12 punktom; rozmiar pisma wielkości 12 punktów.
Cyrylica
alfabet wschodniosłowiański stworzony na bazie dużego alfabetu greckiego (majuskuły). Stosowany także w części języków południowosłowiańskich. Cyrylica stosowana jest głównie w językach: rosyjskim, bułgarskim, białoruskim i ukraińskim
Cytat
przytoczony dosłownie wyjątek z obcego tekstu lub wypowiedzi ustnej, zwykle ujęty w cudzysłów.
Czasopismo
systematycznie ukazujący się druk w określonych odstępach czasowych, pod tym samym tytułem, zaopatrzony w numerację ciągłą. W zależności od częstotliwości ukazywania się, cz. dzielimy na: dzienniki, tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki, kwartalniki lub roczniki.
Czcionka
podstawowy nośnik znaków pisma drukarskiego; prostopadłościan wykonany ze stopu drukarskiego, drewna lub tworzyw sztucznych. Współcześnie czcionka drukarska została zastąpiona czcionką komputerową.
Czcionki afiszowe
czcionki większych formatów, używane do składu afiszów. Ze względu na swoją wielkość zazwyczaj wykonywane z tańszych tworzyw takich jak drewno lub tworzywa sztuczne.
Dedykacja
wpis od autora (najczęściej na początku utworu) poświęcający komuś swoje dzieło.
Defekty
zdekompletowane lub uszkodzone czcionki; artefakty wynikające z błędów przy procesie druku;
Diament
rozmiar pisma równający się 4 punktom typograficznym.
Diakrytyczne znaki
znaki graficzne stosowane w alfabetach zmieniające artykulację danej litery.
Diapozytyw
obraz pozytywowy wykonany na materiale przezroczystym.
Ditto
znak powtórzenia w postaci dwóch przecinków lub apostrofu umieszczany pod wyrazem lub zdaniem powielanym. Wyjustowanych na środku wyrazu lub zdania, do którego się odnosi.
Dodatek (suplement)
element uzupełniający dzieło (np. encyklopedię) lub czasopismo, omawiające w większym zakresie wybrane zagadnienia.
Dorobić wiersz
dopisywanie partii tekstu lub powiększenie odstępów między wyrazami w wierszach poprzedzających wiersz końcowy pełny w innym ustępie dla uzyskania wiersza dodatkowego w celu uniknięcia tzw. bękartów.
Druk
wielokrotne powielanie obrazu lub tekstu z formy drukowej na podłoże; w praktyce drukiem jest każda odbitka wyprodukowana zarówno z użyciem maszyn drukarskich jak i nowoczesnych technik przetwarzania elementów cyfrowych na formę drukowaną
Drukarnia
zakład produkcyjny zajmujący się wytwarzaniem różnorodnych wyrobów poligraficznych; Ogólnie, pojęcie drukarni jest bardzo szerokie. Wyróżnia się drukarnie zajmujące się produkcją uniwersalną, oraz specjalistyczne, np. prasowe, dziełowe, akcydensowe, opakowaniowe, drukujące specjalistycznymi technikami lub na nietypowych podłożach, a także drukarnie zajmujące się wytwarzaniem druków zabezpieczonych lub ścisłego zarachowania.
Drzeworyt
element drewniany z wyrytym lustrzanym odbiciem rysunku. Części wypukłe pokryte farbą przenoszą rysunek na papier; odbitka wykonana z gotowego drzeworytu.
DTP
zakres prac związanych ze składem i przygotowaniem do druku plików projektowych publikacji.
Dwuśrednian
rozmiar pisma odpowiadający 28 punktom typograficznym.
Dywiz
znak przeniesienia części wyrazu pomiędzy wierszami w tekście.
Dzieło
dokument tekstowy, graficzny, zestawienie, utrwalony na papierze lub w formie cyfrowej; wydawnictwo jedno- lub wielotomowe o różnorodnej tematyce i znacznej objętości.
Dziennik
forma czasopisma wydawana w 24 godzinnym odstępie czasowym.
Edytorstwo
inaczej redagowanie; przygotowanie redakcyjne tekstów do składu, tworzenie lub udział w tworzeniu najwłaściwszej dla dzieła zewnętrznej formy wydawniczej.
Egzemplarz roboczy
wstępny maszynopis wydawniczy przeznaczony do składania i dalszej obróbki redakcyjnej przygotowywany przed drukiem gotowej publikacji.
Ekslibris
znak własnościowy, najczęściej w formie graficznej będący oznaczeniem właściciela danego księgozbioru; Najczęściej w formie doklejonej kartki przyklejanej na wewnętrznej stronie okładki lub pieczątki.
Ekspozycja
ilość światła, która jest konieczna do otrzymania zdjęcia fotograficznego przez działanie w określonym czasie na materiał światłoczuły.
Epilog
część utworu opowiadająca dalsze zdarzenia, które odbyły się po zakończeniu głównej fabuły danego dzieła.
Errata
stosowany zazwyczaj w publikacjach naukowych i podręcznikach wykaz drobnych błędów i pominięć. Umieszczany na końcu dzieła ma ułatwić korzystanie z niego.
Etykieta
informacja umieszczana na produkcje najczęściej w formie nalepki lub bezpośrednio na opakowaniu; ma głównie znaczenie identyfikacyjne danego produktu jak również jest wykorzystywana w celach marketingowych.
Faksymila
odtworzony dokładnie dokument lub podpis; klisza lub pieczątka odtwarzająca własnoręczny podpis.
Falcowanie
jedno lub kilkukrotne złamywanie (składanie) arkusza papieru, celem otrzymania odpowiedniej liczby stron i formatu gotowego produktu drukowanego.
Firet
dodatkowa jednostka miary typograficznej, równa stopniowi pisma, które jest aktualnie używane.
Fleksodruk (druk fleksograficzny, druk anilinowy)
uniwersalna technika druku na różnych podłożach dzięki zastosowaniu elastycznych form drukowych. Stosowana zazwyczaj do zadruku podłoży o nieregularnych kształtach.
Folia
materiał zazwyczaj o niskiej grubości wytworzony z materiału niżelaznego lib tworzyw sztucznych; Filie używane są do zabezpieczania produktów, uzyskiwania dodatkowej powłoki ochronnej na wydrukach, a także ze względów estetycznych.
Folder
jednokrotnie złożony arkusz papieru. Znany także jako ulotka składana. Produkt wykorzystywany najczęściej w celach reklamowych.
Fonetyczne znaki
znaki specjalne i symbole oznaczające dźwięki. Stosowane zazwyczaj do zapisu wymowy w językach obcych.
Font
cyfrowy odpowiednik czcionki. Zestaw znaków zapisany pod postacią pliku używany do zapisu dokumentów cyfrowych.
Forma drukowa
inaczej matryca drukująca; element maszyny drukującej składający się z płaskich i wypukłych miejsce, na które nanoszona jest farba drukarska. Farba z formy przenoszona jest następnie na podłoże zadruku.
Format
standardowa wielkość arkusza papieru wykorzystywana w druku. Standard formatów podzielony jest na 3 serie: A, B i C, z czego każda dzieli się na 11 rozmiarów ponumerowanych od 0 do 10, np: A0, A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8, A9, A10.
Formularz
dokument, blankiet stosowany do standaryzacji zbierania określonych danych. Najczęściej w formie jednej lub kilku kartek z rubrykami do uzupełniania danych.
Fotooffset
metoda sporządzania form drukowych do offsetu za pomocą fotografii reprodukcyjnej.
Fotoskład
miejsce i sposób przygotowania materiałów do druku.
Fototypia
dawna nazwa światłodruku.
Frakcje
w technologii cyfrowej znane jako indeks górny i indeks dolny; czcionki cyfr, liter lub znaków o odpowiednio zmniejszonym oczku, odlane na dolnej lub górnej linii pisma podstawowego, używane do składania wzorów matematycznych odnośników, wskaźników itp.
Fraktura
ręczny stosowany głównie w krajach niemieckojęzycznych kaligrafowany alfabet łaciński.
Frontyspis
strona poprzedzająca kartę tytułową książki, zawierająca niekiedy spis dzieła, portret autora, ilustrację lub tytuł ogólny wydania.
Garmond (garmont)
rozmiar pisma odpowiadający 10 punktom typograficznym.
Garnitur pisma
inaczej rodzina; zbiór wszystkich wariantów pisma jednego kroju, obejmujący pismo proste (zwykłe), pochyłe (kursywę), pół grube (grube) oraz ich wersji łączonych.
Gazeta
typ czasopisma ukazujące się częściej niż raz w tygodniu (najczęściej codziennie).
Gilosz
rysunek ornamentowy stworzony z zestawienia cienkich linii stosowanym jako tło dokumentu zazwyczaj w celach dekoracyjnych jak i zabezpieczających przed kopiowaniem (na przykład w przypadku banknotów).
Gęstość optyczna
stopień zaczernienia (krycia) materiału fotograficznego.
Gilotyna
maszyna tnąca wykorzystywana w procesie introligatorskim co cięcia papieru, najczęściej jednonożowa.
Głagolica
najstarsze znane pismo słowiańskie. Stworzenie przypisuje się misjonarzowi Cyrylowi w IX wieku.
Główka
górna część czcionki posiadająca oczko; górna, wydzielona część tabeli, zawierająca objaśnienia dotyczące poszczególnych kolumn.
Gotyk
styl pisma łacińskiego, rozwinięty pod koniec średniowiecza. Odznaczająca się charakterystycznymi dla niego elementami ornamentacji czcionek.
Grafika
jedna z podstawowych sztuk plastycznych. Obejmuje powielanie rysunku na papierze lub innym materiale. Aktualnie dzielimy ją na grafikę użytkową i grafikę artystyczną.
Gramatura
wyrażona w gramach waga jednego metra kwadratowego materiału; Także ciężar wyrobu spożywczego.
Grażdanka
stosowany obecnie w krajach rosyjskojęzycznych alfabet wzorowany na cyrylicy.
Grotesk
bezszeryfowy krój pisma o jednakowej grubości linii znaku.
Gryf
legendarne zwierze o ciele uskrzydlonego lwa i głowie orła. Gryf znajduje się w herbie drukarzy.
Hasło
krótki tekst najczęściej w formie pojedynczego zdania wyróżniony graficznie w treści utworu; tytuł informacji (wyraz), która jest przedmiotem wyjaśnienia w słowniku lub encyklopedii; także ciąg alfanumeryczny będący formą zabezpieczenia.
Heliograwiura
rodzaj druku wklęsłego, zbliżony do rotograwiury. Kopię, pigmentową przenosi się na płytę miedzianą. Rolę rastra rotograwiurowego spełnia proszek asfaltowy.Iluminacja
średniowieczna forma zdobienia książkowego. Barwna ilustracja, inicjał, winieta lub ornament. Także ręczne zdobienie kart książek.
Ilustracja
dołączony do tekstu element graficzny (najczęściej reprodukcja rysunku, obrazu lub fotografii) stosowany głównie w celu wzbogacenia lub objaśnienia treści.
Imprimatur
aprobata cenzury kościelnej na publikację książki o treści religijnej uwidocznione w postaci wydrukowanego akceptu stosowana po dokonaniu ostatniej korekty, wyrażająca zgodę na druk.
In continuo
składać w ciągu, bez akapitu.
Indeks
spis terminów z zakresu określonego przedziału tekstowego.
Inicjał
początkowa większa, często ozdobna czcionka rozpoczynająca artykuł lub rozdział.
Inkunabuły
umowna nazwa ksiąg, które powstały przed rokiem 1500.
Inserat
kopia dokumentu przekazywana odbiorcy będąca potwierdzeniem zgodności kopii z oryginałem.
Interlinie
odległość pomiędzy liniami wierszy tekstu w dokumencie.
Introligatornia
dział drukarni lub odrębne przedsiębiorstwo, którego zadaniem jest ostateczne wykończenie druków i oprawa książek.
Italika
pochylona postać pisma.Jednostka monotypowa
wielkość zmienna systemu setowego, służąca do określenia szerokości liter i justunku monotypowego; równa się 1/18 ema (firetu monotypowego);
Jednostka monotypowa podstawowa
wielkość stała systemu setowego; set równa się 1/12 cala angielskiego; jednostka podstawowa stała wynosi 1/18 seta;
Justowanie
wyrównanie treści w dokumencie do obu marginesów jednocześnie. Najczęściej uzyskuje się je poprzez zwiększenie odstępów pomiędzy wyrazami oraz poszczególnymi literami.Kalendarium
podział roku na dni, tygodnie i miesiące. Często także z dodatkowymi oznaczeniami typu imieniny, święta itp.; także jako część kalendarza.
Kapitaliki
znaki takie jak litery i cyfry o wielkości małych liter, ale wyglądem zbliżonym do liter wielkich (wersalików).
Kapitałka
mechaniczne wzmocnienie oprawy służące dodatkowo jako element ozdobny w postaci tasiemki z pogrubionym brzegiem, umieszczony u góry i u dołu grzbietu wkładu książkowego.
Karta tytułowa
zazwyczaj pierwsza strona publikacji, zawierająca główne informacje o danym utworze, między innymi: tytuł główny, nazwisko autora, instytucję wydawniczą, miejsce i rok wydania.
Kerning
sposób regulacji odstępów pomiędzy konkretnymi znakami w danym kroju pisma. Głównie odnosi się głównie do czcionek cyfrowych - fontów.
Kolofon
obecnie: metryka wydawnicza obejmująca informacje odnośnie autora dzieła i wydawnictwie.
Kolonel
rozmiar pisma równy 7 punktom typograficznym.
Kolumna
równoległy do krawędzi strony obszar w kształcie prostokąta obejmujący pole zadruku; także jako nazwa każdej strony publikacji poligraficznej.
Komplet czcionek
zestaw poszczególnych liter alfabetu, cyfr i znaków dla danego języka.
Konkordans
nazwa rozmiaru pisma, równa 36 punktom; materiał justunkowy o szerokości 3/4 kwadratu (36 punktów).
Kontrtytuł
zazwyczaj pusta druga stronica książki umieszczana przed stroną tytułową. Inaczej: strona przytytułowa.
Korekta
oznaczenie błędów stylistycznych, układowych oraz technicznych na próbnych odbitkach (wydrukach); k. autorska - wprowadzenie poprawek przez autora dzieła; k. stylistyczna - poprawianie błędów i usterek stylistycznych; K. szpaltowa - korekta przeczytana i poprawiona w szpaltach; k. techniczna - wyznaczenie i poprawienie błędów technicznych składacza; k. w arkuszach - >poprawienie błędów na odbitkach przełamanych kolumn; k. własna (domowa) - pierwsza korekta przeprowadzona przez korektora drukarni.
Korpus
patrz: garmond
Korytarz
błąd wizualny w składzie tekstowym polegający na utworzeniu pustego pola rozciągającego się na większą ilość wierszy. Zazwyczaj spowodowany w skutek nieprawidłowego justowania tekstu.
Krój pisma
kompletny zestaw liter i znaków o identycznych cechach charakterystycznych.
Kursywa
inaczej: italika; pochyła wersja fontu lub czcionki.
Kwadrat
jednostka miary typograficznej = 4 cycerom = 48 punktom (18,048 mm); nazwa rozmiaru pisma.Legenda
zestaw objaśnień dotyczących znaków i graficznego przedstawienia elementów na mapach, planach, rysunkach, wykresach itp.
Ligatura
dwie lub więcej liter na jednym słupku czcionki.
Linia pisma
dolna granica rysunku liter, bez wydłużeń dolnych, tworząca linię równoległą do krawędzi płaszczyzny sygnaturowej czcionki.
Łam
liczba wierszy w kolumnę w układzie jednołamowym lub jej część w układzie wielołamowym.
Łamanie
formowanie książki lub czasopisma poprzez tworzenie kolumn, stron i rozdziałów. Wykonywane zazwyczaj według wskazówek korektorskich i makiet wydawniczych.
Majuskuły
inaczej: wersaliki; wielkie litery alfabetu, różniące się kształtem od minuskuł, mieszczące się między górną a podstawową linią pisma.
Makieta
z ang. layout; wzorzec w skali 1:1 określonego formatu złożony z wszystkich elementów wykorzystywanych przy późniejszym łamaniu stanowiący podstawę do właściwego rozmieszczenia tekstów, tytułów, grafiki, wyróżnień lub innych elementów kolumny.
Manuskrypt
rękopis lub maszynopis przygotowany do procesu rozpoczęcia składu.
Marginalia
umieszczone na zewnętrznych marginesach kolumn uwagi do danej części tekstu.
Marginesy
nie zadrukowana część powierzchni strony wzdłuż czterech krawędzi kolumny. Im większa kolumna druku na stronie danego formatu tym mniejsze są marginesy.
Maszynopis
materiał utrwalony na papierze za pomocą maszyny do pisania, charakteryzujący się stałymi wielkościami: znaków, spacji, ich rozstawu i interlini.
Mediewal
nazwa odmiany w grupie pism antykwowych, której cechami charakterystycznymi są niewielkie zróżnicowane grubości kresek, łagodne przejścia od linii cienkich do grubszych oraz zakończenia liter skośnymi lub poziomymi szeryfami, opartymi na łukach koła.
Metryka książki
informacje techniczne dotyczące książki zawierające aspekty techniczne i wydawnicze.
Miary typograficzne
system miar drukarskich, tzw. system Didota (paryski), oparty na punkcie typograficznym, którego wartość metryczna wynosi 0,37594 mm (2660 p. = 1 mm).
Minuskuła
każda z małych liter alfabetu; inaczej: litera tekstowa.
Montaż
proces nanoszenia kilku negatywów lub diapozytów na podłoże przezroczyste (astralon), celem przeniesienia obrazu przez kopiowanie na formę drukową najczęściej poprzez klejenie.
Mora
skutek nieprawidłowego krzyżowania się linii rastrowych tworzących przypadkowe i niepożądane tło, pojawiające się w kształcie regularnych punktów.
Motto
zdanie, cytata, sentencja podkreślająca myśl przewodnią utworu lub jego część.
Mutacja
zmiany w tekście (najczęściej: zmiana dat, godzin, nazwisk artystów w programach, koncertów lub afiszach) dokonanie w części nakładu; zmiana pewnej części tekstu przy matrycowaniu druków akcydensowych itp. w gazecie częściowa zmiana tekstu pierwszego wydania pisma, podyktowana potrzebą wprowadzenia świeższych lub lokalnych wiadomości dla danego miasta lub okręgu.
Nagłówek
tytułowa część kolumny czasopisma, obejmująca m.in. tytuł, numer bieżący, miejsce i rok wydania oraz zwięzłą informację, jakim zagadnieniom pismo jest poświęcone.
Nakład
ilość kopii danego wydruku, np. książki, czasopisma lub wydruku akcydensowego.
Narożnik
ornament lub linia o ściance bocznej ściętej pod kątem 45°, stosowana do składania kątów prostych, tabel, ramek itp. układów.
Nawias
znak pisarski stosowany w tekście oraz w składach matematycznych, chemicznych i innych.
Nonparel
nazwa rozmiaru pisma, który odpowiada 6 p. typograficznym.
Notka
krótki tekst, objaśnienie, uwaga, przypis autora lub redakcji, mający zadanie informacyjne lub instruktażowe dotyczące całych ustępów, zdań lub wyrazów.
Objętość publikacji
ustalona liczba arkuszy wydawniczych lub drukarskich.
Obwoluta
dodatkowa papierowa okładka z zakładkami, stosowana jako ochrona oprawy książki lub innego dzieła.
Offset
odmiana przemysłowa druku stosowana w wydrukach płaskich, polegająca na przeniesieniu farby z formy na cylinder gumowy a następnie na papier (druk pośredni).
Oficyna wydawnicza
dawniej: określenie drukarni lub wydawnictwa posiadającego drukarnię.
Okienko
wcięcie w kolumnie powstałe przez złożenie odpowiedniej liczby wierszy na węższy format, w którym umieszcza się tytuł; wyodrębniona graficznie za pomocą ramki część kolumny w czasopiśmie.
Okładka
zewnętrzna część książki, czasopisma lub folderu. Posiada funkcję ochronną oraz identyfikacyjną danego produktu. Głównie wykonana z kartonu lub papieru (oprawa miękka) lub tektury (oprawa twarda).
Opaska książki
element reklamowy zakładany na okładkę książki w formie paska papieru z końcami założonymi pod okładkę lub sklejonymi.
Oprawa książki
zestaw czynności związanych z łączeniem, szyciem, kompletowaniem i docinaniem książki prowadzący najczęściej do wytworzenia ostatecznego produktu.
Ornament
czcionka lub wiersz linotypowy o oczku zawierającym element zdobniczy.
Oryginał
tekst lub materiał ilustracyjny służące jako wzory (treści lub kształtu i koloru) do powielania drukiem.
Pagina
liczba wskazująca na kolejny numer strony umieszczana w rogu publikacji.
Pantone
System identyfikacji kolorów i barw drukarskich opracowanych przez firme Pantone, powstałych przez zmieszanie 18 pigmentów (w tym białego i czarnego). Nie zawsze kolory mają odwzorowanie w systemach CMYK i RGB. Podstawowa skala opisuje 1761 kolorów.
Paser
element pomocniczy przy druku wielokolorowym służącym do poprawnego nakładania kolejnych warstw farby w odpowiednich miejscach. Pasery umieszcza się na arkuszu poza obszarem gotowego produktu.
Pauza
element graficzny w formie poziomej kreski - myślnika.
PDF
uniwersalny format pliku graficznego (skrót od ang. Portable Document Format), stworzony przez Adobe Systems Inc. Ze względu na swoją elastyczność może zawierać zarówno elementy tekstowe, rastrowe jak i wektorowe.
Pełna justyfikacja
wyrównanie tekstu do obu marginesów jednocześnie bez względu na ilość znaków w danym wierszu.
Perforacja
zabieg wstępnego nacinania papieru w określonym kształcie (najczęściej w liniach prostych) poprzez drobne dziurkowanie. Ma on na celu ułatwienie estetycznego odrywania części papieru.
Pismo akcydensowe
najczęściej pismo ozdobne, nie używane do składania tekstów książek, gazet i czasopism.
Pierwodruk
egzemplarz poprzedniego wydania publikacji służący jako wzór do kolejnego składu lub reprodukcji.
Plagiat
skopiowanie lub przywłaszczenie cudzego utworu lub jego części i wydanie go pod własnym nazwiskiem z ukryciem pierwotnego pochodzenia.
Plakat
forma wydruku w postaci jednostronicowego arkusza zazwyczaj w większym formacie tworzona w celach reklamowych, ogłoszeniowych lub propagandowych.
Podcięcie
sposób składania wyliczeń, w którym literę lub liczbę wyliczenia składa się na początku wiersza lub akapitu, a tekst następnych wierszy w linii pionowej z pierwszą literą tekstu pierwszego wiersza.
Poligrafia (przemysł poligraficzny)
dziedzina przemysłu obejmująca wszystkie techniki druku, introligatorstwo przemysłowe i zakłady pomocnicze.
Pozycja tabeli
część pola rubrykowego, powstała z przecięcia rubryki i ograniczona liniami lub odstępami.
Pozytyw
odwrotność negatywu. Kopia obrazu zgodna z odpowiadającym mu oryginałem odzwierciedlający różnice pomiędzy jasnością i barwą poszczególnych miejsc zgodnie z naturalnym obrazem.
Półfiret
drobny justunek odpowiadający rozmiarowi czcionek danego pisma, o szerokości równej połowie tego stopnia.
Półkwadrat
justunek danego stopnia pisma, o szerokości 24 punktów typograficznych w systemie Didota.
Procesy wydawnicze
zestaw czynności związanych z przygotowaniem materiałów pod względem retorycznym i graficznym do produkcji poligraficznej.
Proof (wydruk kolorystyczny)
wydruk próbny pracy, stanowiący wzór kolorystyczny dla drukowanych materiałów. Wykonywany na potrzeby jak najdokładniejszego odwzorowania kolorystyki projektu podczas druku.
Prospekt
rodzaj druku reklamowego, zachęcającego do zakupu konkretnego produktu, usługi lub odwiedzenia danego miejsca.
Proporcja
określony stosunek między częściami jakiejś całości; złota podział odcinka prostej na takiej części, z których część mniejsza odnosi się tak do większej, jak część większa do całości odcinka.
Przedtytuł
zob. kontrtytuł; pierwsza stronica książki zawierająca nazwisko autora (lub autorów), skrót tytułu i niekiedy znak wydawnictwa.
Przedłużka
inaczej: alonż; składany element książki o formacie większym niż stronice. Zawiera zazwyczaj rysunki, mapy, schematy i tablice.
Przełamywanie
powtórne łamanie części lub całości złamanej książki lub czasopisma, wynikłe z dużej korekty, zmian redakcyjnych lub zmian kolejności artykułów.
Przerywnik
niewielka winieta, o rysunku przeważnie związanym tematycznie z treścią książki, dzieli tekst lub stanowi zakończenie rozdziału.
Przeskład
powtórne wykonanie składu wskutek dużej korekty, zmiany formatu, kroju lub stopnia pisma; złożony materiał redakcyjny, który nie został zamieszczony w czasopiśmie z braku miejsca i przestał być aktualny.
Punkt typograficzny
podstawowa jednostka miar typograficznych = 0,3759 mm.
Redaktor techniczny
osoba lub zespół w wydawnictwie zajmujący się realizacją produkcji książek, czasopism lub akcydensów. Zajmuje się graficznymi aspektami danego wydruku, takimi jak krój czcionki/fontu i układ rysunków względem tekstu.
Register
rozmieszczenie wierszy tekstu na jednakowej wysokości po przeciwnych stronach arkusza lub sąsiednich kolumnach.
Reprodukcja
kopia oryginału wykonana metodami drukarskimi w dowolnej skali.
Retusz
wizualne poprawianie a także odnawianie fotografii, najczęściej przy pomocy technik komputerowych.
Rewizja
ostatnia korekta przed drukowaniem odbitki próbnej z maszyny, przeprowadzona na podstawie odbitek korektorskich akceptowanych do druku.
Rękopis
inaczej: manuskrypt; tekst odręczny; każdy zapisany ręcznie tekst za pomocą ołówka, atramentu lub tuszu.
RGB
przestrzeń kolorystyczna charakterystyczna dla ludzkiego oka oraz monitorów. Kolory powstają z addytywnego mieszania 3 podstawowych barw: czerwony, zielony, niebieski..
Rozświetlić skład
wyrównać odstępy optyczne między literami.
Rubryka
pole w formularzach do wpisywania danych; stałe miejsce w czasopiśmie poświęcone konkretnej tematyce.
Ryza
miara papieru równa 500 arkuszom.
Skład
materiał złożony według maszynopisu i adiustacji, z zachowaniem zasad i wymagań jakościowych przewidzianych normami i instrukcjami technologicznymi; w DTP: pozyskanie tekstu dowolną metodą (napisanie znak po znaku, wydobycie z pliku).
Skład akcydensowy
jeden z rodzajów składu drukarskiego, w znacznej części ręczny, bardzo pracochłonny, wymagający od składacza wysokich kwalifikacji, obejmujący wszelkie druki okolicznościowe, np. formularze, druki biurowe, ulotki, etykiety, afisze itp.
Składanka
druk ulotkowy, najczęściej reklamowy, o objętości do kilkunastu stronic bigowanych do określonego formatu w ustalony sposób (np. w kształcie harmonijki).
Skorowidz
alfabetyczny lista zagadnień danej publikacji.
Skrypt
publikacja o charakterze podręcznika, ale nie mająca jeszcze jego statusu. Przeznaczona dla określonego kręgu czytelników - najczęściej studentów akademickich.
Solut
skład tekstu gładkiego (bez utrudnień).
Spacja
wolna przestrzeń międzywyrazowa będąca tak zwanym "znakiem białym", czyli niedrukowanym.
Spacjowanie
czynność związana z wstawianiem spacji między litery wyrazu (wyróżnianie).
Spad
obszar publikacji przeznaczony do obcięcia. Stosowany ze względów estetycznych, aby zadruk gotowego projektu dochodził do jego krawędzi.
Stopień czcionki (pisma)
wymiar czcionki między płaszczyzną sygnaturową a płaszczyzną tylną, określony w jednostkach miary typograficznej. Inaczej jest to miara wysokości liter. Mierzona jest między górną a dolną krawędzią pisma. W Polsce stopień pisma powinien być podawany w punktach typograficznych.
Sygnatura
znak lub ciąg znaków będący jednoznacznym oznaczeniem i identyfikatorem publikacji.
Szeryf
zakończenie kresek głównych znaków i liter danego kroju czcionki/fontu w postaci poprzecznych lub ukośnych kresek lub łuków. Przykładem kroju pisma szeryfowego jest Times New Roman, a bezszeryfowego Arial.
Szesnastka
szesnaście kolumn stanowiące w formatach AB5 arkusz drukarski, w procesie oprawy złamywany (falcowany) na trzy złamy.
Szmuctytuł
patrz przedtytuł.
Szpalta
skład zecerski o określonej szerokości lecz dowolnej długości, zależnej najczęściej od długości szufelki.
Sztabik
rodzaj justunku długiego, grubości 24-48 punktów i długości 2-7 kwadratów.
Średnian
nazwa rozmiaru pisma 14 punktowego.
Światło
wole miejsca pomiędzy elementami tekstowymi lub graficznymi. Pełni ono funkcję estetyczną i funkcjonalną - ułatwiając odczyt danej publikacji.
Tabela
sposób przedstawienia informacji w rzędach i kolumnach tworzących na przecięciach pola tabeli.
Tabela rozkładowa
tabela, której jedna połowa umieszczona jest na kolumnie parzystej a druga na kolumnie nieparzystej.
Tablica
ilustracja albo zestaw ilustracji z tekstami objaśniającymi, rozmieszczone według określonego układu wydawniczego.
Tercja
nazwa rozmiaru pisma 16 punktowego.
Tinta (apla)
pokrycie tła w 100% jednolitym kolorem tworząc tym samym jednolitą powierzchnię druku.
Tom
oddzielna publikacja będąca częścią większego zbioru, wydawana najczęściej pod tym samym tytułem głównym.
Typografia
sztuka użytkowa zajmująca się estetyką szaty graficznej publikacji; dziedzina zajmująca się projektowaniem i ustalaniem relacji znaków w czcionkach i fontach.
Tytuł
nazwa utworu, dzieła literackiego lub jego części; W czasopiśmie odnosi się do: do samego czasopisma, do poszczególnych działów, artykułów, felietonów rubryk itp.
Układ graficzny
wizualny układ publikacji będący efektem zastosowania określonego kroju pisma, jego stopnia, odstępów międzywyrazowych, a także rozmieszczeniem poszczególnych treści.
Układ typograficzny
rozmieszczenie tekstu, ilustracji i różnych elementów graficznych na stronie książki, czasopisma, gazety lub innego wydawnictwa, uwzględniające format papieru i kolumny, wielkość marginesów, krój i stopień pisma, usytuowanie tytułów, a wszystko dobrane odpowiednio do treści i przeznaczenia publikacji. Najczęściej są stosowane układy typograficzne: asymetryczny, blokowy, chorągiewkowy, swobodny, symetryczny (klasyczny, osiowy) i wielołamowy.
Ustęp
fragment, urywek część, akapit (np. powieści) stanowiący zwykle pewną całość logiczną.
Użytek
pojedyncza kopia danej publikacji lub jej określona część, która mieści się na arkuszu drukarskim. W przypadku mniejszych formatów użytek jest powielany na danym arkuszu, np. na arkuszu A2 mieszczą się 4 użytki A4.
Wakat (vacat)
pusta, niepokryta zadrukiem strona publikacji, wliczana do ogólnej paginacji. Często są to strony przedtytułowe.
Wąs
nawias, znak pisarski jedno- lub kilkuczęściowy, stosowany w składach matematycznych, tabelach, wykazach itp.
Wcięcie
określonej wielkości odstęp tekstu od lewego brzegu kolumny w pierwszym wierszu akapitu.
Wdowa
błąd składu. Ostatnia linijka akapitu pojawiająca się na początku następnej strony publikacji.
Wersaliki (majuskuły)
wielkie litery alfabetu danego kroju pisma.
Wiązanie kolumn
kilkakrotne okręcanie sznurkiem boków kolumny, w celu zabezpieczenia składu przed rozsypaniem.
Wiersz
pojedynczy rząd znaków drukarskich, wyjustowany do określonej szerokości; końcowy (wychodni) - ostatni, pełny lub niepełny wiersz ustępu w tekście.
Winieta
graficzny element zdobiący stronice publikacji. Początkowo z motywem winorośli, od których wzięła nazewnictwo.
Wkład
kompletny zadrukowany zestaw arkuszy gotowy do introligatorskiego połączenia z oprawą.
Wkładka
inaczej: insert; luźny, nie wchodzący w skład wkładu element w postaci najczęściej ulotki dołączany do gotowej książki lub czasopisma najczęściej w celach reklamowych;
Wolumen
volumen; łacińska nazwa zwoju papirusowego lub pergaminowego; odrębna jednostka introligatorska, może obejmować jeden lub kilka tomów, stanowi jedną z podstaw do obliczeń statystycznych oraz inwentaryzacji zbiorów bibliotecznych.
Wstawka
dodatkowa informacja tekstowa dołączana do poszczególnych stronic maszynopisu, korekty szpaltowej lub korekty w kolumnach.
Wyrównać odstępy
zastosowanie zasad poprawnego składania w stosunku do wierszy w celu uzyskania równomiernego rozłożenia znaków na całej powierzchni kolumny. Zmiana odstępów międzyliterowych i między wyrazowych w celu uniknięcia tworzenia się korytarzy.
Wyróżnienie
zastosowanie do określonej partii tekstu innego wariantu pisma, np. pogrubienie, kursywa, spacjowanie, wersaliki.
Wysokość pisma (czcionki)
odległość od powierzchni oczka do powierzchni stopki czcionki; angielsko-amerykańska wynosi 62 p. lipska równa się 66 p. paryska (normalna) równa się 62 2/3 p. petersburska wynosi 66 3/4 p.
Wzornik czcionek
zestawiony wg grup, krojów i stopni wydrukowany zbiornik pism, linii, ornamentów, znaków matematycznych, chemicznych itp. znajdujących się w danej drukarni.
Wzory
skomplikowane składy zecerskie, np. jedno- lub wielostopniowe formuły matematyczne, uproszczone lub strukturalne wzory chemiczne, zawierające litery, cyfry, znaki matematyczne, chemiczne, linie itp.
Wzorzec
egzemplarz stanowiący podstawę do wykonania określonego procesu technologicznego; najczęściej odbitka, próbka koloru, szkic wydawniczy, makieta itp.,
Zablokować
wstawić w składzie, w miejsce brakującego znaku lub nieczytelnego wyrazu odpowiednią ilość znaków wyróżniających się i łatwych do zauważenia przez lektora.
Zapas (składów)
pozostałe po złamaniu gazety lub czasopisma składy, rezerwowane przez wydawnictwo do następnych numerów.
Zbieranie
czynność introligatorska. Składanie sfalcowanych arkuszy według ich kolejności w celu ich przygotowania do szycia lub klejenia. Jest wykonywane ręcznie lub maszynowo.
Zecernia
wydział produkcyjny w drukarni, wykonujący formy ze składów ręcznych, maszynowych i klisz.
Zgubić wiersz
proces korekcji wierszy poprzednich poprzez zmniejszanie odstępów międzywyrazowych celem likwidacji ostatniego wierszu akapitu.
Znaki adiustacyjne
zestaw umownych oznaczeń korektorskich służących do jednolitego zaznaczania błędów i określenia metod korekcji tekstu.